ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ – ΕΚΖΕΜΑ
Η δερματίτιδα δεν ενέχει κινδύνους για τη γενικότερη υγεία, δεν είναι μεταδοτική, αλλά μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Η δερματίτιδα έχει ως αίτια περιβαλλοντικούς, ανοσολογικούς ή γενετικούς παράγοντες. Πολλοί ψυχολογικοί παράγοντες επίσης μπορεί να παίξουν ρόλο, όπως στρες και άγχος. Η δερματιτίδα και τα συμπτώματα της εξαρτώνται από το είδος της δερματίτιδας και τη χρονιότητα αυτής.
Η γενικότερη συμπτωματολογία του εκζέματος περιλαμβάνει τις εξής εκδηλώσεις:
Οξεία Δερματίτιδα:
Φυσαλίδες με υγρό που ρήγνυνται και δημιουργούν κρούστα
Ερυθρότητα του δέρματος
Κνησμός – φαγούρα
Υποξεία Δερματίτιδα
Ξηρότητα δέρματος
Ερυθρή, ξηρή περιοχή με αίσθημα κνησμού – φαγούρας
Εκδορές
Αίσθημα καύσου του δέρματος
Εσχαροποίηση και εφελκίδες (κρούστα) στο δέρμα λόγω ορορροής
Χρόνια Δερματίτιδα
Πάχυνση του δέρματος – λειχηνοποίηση
Υπερμελάγχρωση δέρματος
Διαταραχές αισθητικότητας (υπαισθησία)
Επίταση των γραμμών του δέρματος
Αίσθημα κνησμού ή καύσου
Ρωγμές και διαβρώσεις του δέρματος
Αίσθημα πόνου
Έκζεμα | Αίτια & Εμφάνιση
Το έκζεμα οφείλεται σε εξωγενείς (εξωτερικά ερεθίσματα) ή ενδογενείς παράγοντες (κληρονομικότητα, γενετικοί παράγοντες, αλλεργίες) και είναι μία πάθηση με εξάρσεις και υφέσεις.
Το έκζεμα έχει ως βασικά εξωγενή αίτια εμφάνισης τις διάφορες χημικές ερεθιστικές ουσίες, τα τοπικά αλλεργιογόνα, τα καλλυντικά, την κούραση και το άγχος. Εμφανίζεται με μεγάλη συχνότητα στα εξής σημεία:
Έκζεμα στα πόδια και στα χέρια (έκζεμα παλάμης):
Το έκζεμα εμφανίζεται συνήθως με τη μορφή μικρών φυσαλίδων ανάμεσα στα δάχτυλα των χεριών και επεκτείνεται σε μεγάλες πλάκες με διαβρώσεις.
Το έκζεμα στα χέρια, ή αλλιώς «έκζεμα της νοικοκυράς», εμφανίζεται σε ασθενείς που έρχονται πολύ συχνά σε επαφή με καθαριστικά ή άλλες χημικές ουσίες.
Έκζεμα στο λαιμό:
Εμφανίζεται σαν μία περιοχή με σκούρο ή ανοιχτό χρώμα και διαβρώσεις. Είναι πιο συχνό στα μωρά και οφείλεται στην υγρασία της περιοχής.
Έκζεμα στο στήθος:
Εμφανίζεται γύρω από τις θηλές και είναι χαρακτηριστικό της ατοπικής δερματίτιδας.
Έκζεμα βλεφάρων:
Το έκζεμα βλεφάρων, ή το έκζεμα γύρω από τα μάτια προκαλείται συνήθως από προϊόντα μακιγιάζ, από τη χρήση φακών επαφής ή από τη χρήση σταγόνων για τα μάτια. Αποτελεί συχνή εκδήλωση ατοπικής δερματίτιδας ενηλίκων. Το έκζεμα βλεφάρων είναι αρκετά δύσκολο στη θεραπεία λόγω του ότι υποτροπιάζει συχνά.
Έκζεμα χειλιών (περιστοματικό έκζεμα):
Το έκζεμα χειλιών οφείλεται συχνά σε προϊόντα περιποίησης και είναι αρκετά δύσκολο στην καταπολέμησή του.
Έκζεμα δακτύλων:
Εμφανίζεται στο περιονύχιο με τη μορφή χρόνιας φλεγμονής και οδηγεί σε προβλήματα ανάπτυξης των νυχιών.
Έκζεμα γεννητικών οργάνων:
Εμφανίζεται κυρίως λόγω αρκετής υγρασίας και ελλιπούς αερισμού στην περιοχή.
Έκζεμα στο αυτί:
Αποτελεί σπάνια μορφή εκζέματος και σχετίζεται με τη σμηγματορροϊκή δερματίτιδα.
Έκζεμα | Κατηγορίες
Όταν η νόσος οφείλεται σε ενδογενούς αιτιολογίας παράγοντες, διακρίνεται σε:
Ατοπική Δερματίτιδα / Έκζεμα ή βρεφικό έκζεμα:
Χρόνια φλεγμονώδης κατάσταση του δέρματος, αγνώστου αιτιολογίας, με κληρονομική προδιάθεση στο 70% των περιπτώσεων, που εμφανίζεται κυρίως κατά την παιδική ηλικία. Από άτοπική δερματίτιδα πάσχουν πιο συχνά από τροφικές αλλεργίες, άσθμα, ρινίτιδα, κνίδωση, ενώ είναι πιο ευαίσθητα σε λοιμώξεις από σταφυλόκοκκο και ιούς. Αν και η αιτιολογία δεν είναι γνωστή, έχει βρεθεί ότι παίζουν ρόλο αεροαλλεργιογόνα και αλλεργιογόνα τροφών, καθώς επίσης και γενετικοί παράγοντες. Η Ατοπική Δερματίτιδα προσβάλλει τόσο παιδιά όσο και ενηλίκους και εμφανίζεται κυρίως ως ερύθημα με κνησμό και απολέπιση στις καμπτικές πτυχές π.χ. πίσω από τα γόνατα και στους αγκώνες. Η συχνότητα εμφάνισης κατά την παιδική ηλικία αγγίζει το 20%. Υπάρχει σχεδόν πάντα κνησμός, καθώς επίσης και ξηρή επιδερμίδα. Η Ατοπική Δερματίτιδα εμφανίζει περιόδους ύφεσης, ενώ άλλες φορές εξαλείφεται τελείως για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Σμηγματορροϊκή Δερματίτιδα:
Εμφανίζεται συχνά τόσο σε ενήλικες όσο και σε βρέφη. Στην αιτιοπαθογένεια της νόσου παίζει ρόλο ο μύκητας Malasezia furfur ή Pityrosporum ovale. Στα βρέφη παρουσιάζεται ως ερυθροκίτρινα λέπια που σχηματίζουν πλάκες και στους ενήλικες ως ερυθρότητα, απολέπιση και κνησμό σε σημεία πλούσια σε σμηγματογόνους αδένες όπως το τριχωτό της κεφαλής, τα φρύδια, τα πτερύγια της μύτης, η περιοχή του στέρνου και της πλάτης. Το εξάνθημα στις περιοχές αυτές παρουσιάζει ερυθρότητα, απολέπιση και είναι άκνησμο. Οι εξάρσεις της νόσου παρατηρούνται κυρίως το χειμώνα και σε περιόδους στρες. Εμφανίζεται σε μορφή κόκκινων πλακών απολέπισης στο πρόσωπο, στη μύτη και πάνω από τα φρύδια. Η εξέταση του τριχωτού συχνά αποκαλύπτει κολλώδεις φολίδες στο περίγραμμα των μαλλιών. Ορισμένες φορές υπάρχει μία στρογγυλεμένη πλάκα στο μέσο του στέρνου. Ακόμη, η επιδερμίδα του προσώπου ερεθίζεται εύκολα και στο τριχωτό εμφανίζεται κνησμός. Η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα θα πρέπει να διαχωρίζεται από την ψωρίαση τριχωτού που πολλές φορές εμφανίζει παρόμοια εικόνα.
Νομισματοειδές Έκζεμα:
Χαρακτηρίζεται από κυκλικές, σαν κέρμα, ερυθρές πλάκες και εντοπίζεται κυρίως στα άνω άκρα και στο θώρακα. Εμφανίζεται κυρίως σε σημεία που το δέρμα έχει ερεθιστεί, χωρίς όμως αυτή να είναι η μοναδική περίπτωση εμφάνισής του. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν συνήθως αίσθημα κνησμού και καύσου, με πιθανότητα έξαρσης των συμπτωμάτων κατά τις βραδινές ώρες. Το έκζεμα αυτού του τύπου ξεκινάει σαν μια ομάδα μικροσκοπικών και κοκκινωπών κηλίδων, ενώ ενδέχεται και η ύπαρξη φυσαλίδων με υγρό. Πολλές φορές, η πιθανότητα εμφάνισης νομισματοειδούς εκζέματος αυξάνεται σε άτομα με ξηροδερμία ή Ατοπική Δερματίτιδα, καθώς επίσης και σε άτομα με διαταραχές στο κυκλοφορικό σύστημα. Στην περίπτωση του εκζέματος αυτού του τύπου, συνιστάται ενυδάτωση και τοπική χορήγηση κορτικοστεροειδών και αντιισταμινικών.
Δυσιδρωσικό Έκζεμα:
Το δυσιδρωσικό έκζεμα είναι μία υποτροπιάζουσα μορφή φυσαλιδώδους δερματίτιδας και θεωρείται πως αναπτύσσεται λόγω αντίδρασης σε ποικίλους ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες, όπως η θερμότητα, το στρες ή η μυκητίαση των ποδιών, καθώς επίσης και η υπεραντίδραση σε υπάρχουσα φλεγμονή από μύκητες ή γενετική προδιάθεση.
Το δυσιδρωσικό Έκζεμα στο 50% των περιπτώσεων εμφανίζεται σε άτομα στα οποία έχει προηγουμένως εμφανιστεί ατοπική δερματίτιδα ή σε άτομα τα οποία έχουν οικογενειακό ιστορικό εμφάνισης εκζέματος. Αρκετά σημαντικός παράγοντας εμφάνισης του εκζέματος αυτού είναι η ευαισθησία σε μέταλλα, όπως το νικέλιο και το κοβάλτιο. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει συσχέτιση του δυσιδρωσικού εκζέματος με την αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής που θα αναλυθεί παρακάτω.
Το Δυσιδρωσικό Έκζεμα μπορεί να είναι αυτοπεριοριζόμενο, ή χρόνιο και η σοβαρότητά του κυμαίνεται από ήπια έως πολύ σοβαρή. Αποτελεί συμμετρικό εξάνθημα που εμφανίζεται κυρίως στις παλάμες και τα πέλματα. Συχνά, αναπτύσσονται φυσαλίδες που ακολουθούνται από ξήρανση και απολέπιση. Χαρακτηρίζεται από έντονη φαγούρα ή αίσθημα καύσου, ενώ πολλές φορές μπορεί να σχηματιστούν ρωγμές στην επιδερμίδα.
Το Δυσιδρωσικό Έκζεμα εμφανίζεται πιο συχνά στις ζεστές χώρες και προσβάλλει συνήθως μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών από ότι ανδρών. Ονομάζεται δυσιδρωσικό διότι κύριο χαρακτηριστικό του είναι η δυσλειτουργία των ιδρωτοποιών αδένων και μελέτες έχουν δείξει πως η υπεριδρωσία μπορεί να προκαλέσει τη δημιουργία δυσιδρωσικού εκζέματος.
Σε περίπτωση που το έκζεμα οφείλεται σε παράγοντες εξωγενούς αιτιολογίας, η δερματίτιδα διακρίνεται σε:
Ερεθιστική Δερματίτιδα εξ επαφής
Η Ερεθιστική Δερματίτιδα εξ επαφής προκαλεί φλεγμονή στο δέρμα με την επίδραση παραγόντων που δρουν ερεθιστικά σε αυτό, για μικρό ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, και διακρίνεται στην οξεία και στη χρόνια μορφή. Στην οξεία μορφή γίνεται μερική καταστροφή των επιδερμιδικών κυττάρων και ενεργοποίηση των Τ-λεμφοκυττάρων. Οι χρόνιες ερεθιστικές δερματίτιδες οφείλονται συνήθως σε περισσότερους από έναν παράγοντες. Ενδεικτικά, εξωγενείς αιτίες της νόσου μπορεί να είναι το νερό, τα απορρυπαντικά, καθαριστικά, οικοδομικά υλικά και φυτικές ουσίες (π.χ. τομάτα, κρεμμύδι, έλαια). Όταν η δερματίτιδα είναι σοβαρή ενδέχεται να υπάρχει πόνος και έντονη φλεγμονή με εξίδρωμα (υγρό). Κατά τη χρόνια φάση της δερματίτιδας, όταν δηλαδή ο ερεθιστικός παράγοντας δρα για διάστημα μεγαλύτερο των 2 μηνών, παρατηρείται πάχυνση του δέρματος με επίταση των φυσιολογικών πτυχών, ξηρότητα, κνησμός και υπερμελάγχρωση, κατάσταση που ονομάζεται λειχηνοποίηση.
Αλλεργική Δερματίτιδα εξ επαφής
Η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής ,αποτελεί μία αντίδραση υπερευαισθησίας και προκαλείται με την επαφή του δέρματός με ορισμένες ουσίες (χημικές ή φυσικές), με τη συμμετοχή ανοσολογικών μηχανισμών και οφείλεται σε υπερευαισθησία του δέρματος σε ερεθιστικούς παράγοντες. Οι ερεθιστικοί αυτοί παράγοντες, ή αλλεργιογόνα, είναι παράγοντες στους οποίους το δέρμα έχει προηγουμένως ευαισθητοποιηθεί. Το ερύθημα μπορεί να εμφανιστεί στην περιοχή της επαφής ή μακριά από αυτή. Τέτοιοι ερεθιστικοί παράγοντες είναι το νικέλιο (πχ κέρματα), οι ρητίνες, συστατικά καλλυντικών, το τσιμέντο, τα τοπικής εφαρμογής φαρμακευτικά σκευάσματα και ορισμένα φυτά (π.χ. το χρυσάνθεμο). Συγκεκριμένα, το νικέλιο, είναι η πιο συχνή αιτία εμφάνισης της δερματίτιδας αυτής της κατηγορίας. Βρίσκεται σε πολλά προϊόντα καθημερινής χρήσης, όπως κοσμήματα, μαχαιροπίρουνα ή ακόμη και στα κουμπώματα ρούχων. Αν και η δερματίτιδα μπορεί να εξομαλυνθεί με τη χρήση κορτικοστεροειδών σκευασμάτων, η καλύτερη θεραπεία είναι η αποφυγή επαφής με αντικείμενα που περιέχουν νικέλιο. Ειδικά τα άτομα που έχουν μεγάλη ευαισθησία, θα πρέπει να αποφεύγουν τροφές που περιέχουν νικέλιο, όπως σοκολάτες, βρώμη και ξηρούς καρπούς.
Η σοβαρότητα της αλλεργιογόνου δράσης εξαρτάται από τις ιδιότητες του αλλεργιογόνου, τη διάρκεια της επαφής, καθώς και την απόκριση του δέρματος-ξενιστή. Συνήθως, παρατηρείται σχηματισμός κυστιδίων, τα οποία ενδέχεται να φουσκώσουν και να σπάσουν.
Επειδή η αλλεργική δερματίτιδα μπορεί να έχει παρόμοια κλινικά συμπτώματα με άλλα δερματολογικά προβλήματα, πρέπει να εντοπίζεται η σωστή αιτία των συμπτωμάτων, έτσι ώστε να ακολουθηθεί η κατάλληλη θεραπεία.
Άλλες, σπανιότερες, μορφές εκζέματος είναι το αστεατωτικό, η δερματίτιδα εκ στάσεως και η εντοπισμένη νευροδερματίτιδα. Το αστεατωτικό έκζεμα προκαλείται λόγω αφυδάτωσης της επιδερμίδας, που φτάνει μέχρι και το 75% σε σχέση με ένα υγιές δέρμα. Η πιθανότητα εμφάνισής του είναι μεγαλύτερη σε άντρες ηλικίας άνω των 60, αν και σπανιότερα εμφανίζεται και σε μικρή ηλικία.
Έκζεμα | Συμπτώματα
Μορφολογικά και ιστοπαθολογικά το έκζεμα παρουσιάζεται σε τρεις μορφές:
Οξύ έκζεμα: όπου κυριαρχεί η εικόνα της σπογγίωσης και ο σχηματισμός ενδοεπιδερμιδικών φυσαλίδων. Παρατηρείται έντονη ερυθρότητα, οίδημα και πόνος ή κνησμός.
Υποξύ έκζεμα: όπου μειώνεται η σπογγίωση και αυξάνεται η ακάνθωση και η παρακεράτωση της επιδερμίδας.
Χρόνιο έκζεμα: όπου παρατηρείται λειχηνοποίηση, υπερκεράτωση, παρακεράτωση και ακάνθωση.
Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, παρατηρούνται ιδιαίτερες κλινικές εκδηλώσεις, όπως:
Διαταραχές τριχοφυΐας
Διαταραχές πτυχών του δέρματος
Ερπητικό έκζεμα
Φωτοευαισθησία
Εφόσον προηγηθεί διάγνωση από ειδικό Δερματολόγο και εφαρμογή της κατάλληλης θεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής, το έκζεμα μπορεί να ελεγχθεί ικανοποιητικά και να παραμείνει σε ύφεση για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Οι προτεινόμενες μέθοδοι ανάλογα με το είδος του εκζέματος και της δερματίτιδας είναι οι εξής:
Τοπικά Σκευάσματα Κορτικοστεροειδών (κρέμες)
Θεραπεία πρώτης γραμμής, κυρίως για την Αλλεργική Δερματίτιδα εξ επαφής. Ανάλογα με την έκταση της δερματίτιδας προτείνεται σκεύασμα με ήπια, μέτρια ή ισχυρή δράση.
Συστηματικά Στεροειδή από το στόμα ή ενέσιμα – σε βαριές περιπτώσεις
Τοπικά Ανοσοτροποποιητικά – συνηθέστερα σε περιπτώσεις Ατοπικής Δερματίτιδας
Αποφυγή επαφής με τον αλλεργιογόνο παράγοντα
